«Այսօր ես մեր ազգը հոգևոր քաղցկեղային վիճակի մեջ եմ տեսնում»

«ԻՆՔՆԱՍԱՆՁԱՀԱՐՈՒՄՈՎ ԴԵՊԻ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂԻ»
Վերջերս հայաստանյան մարզական ֆեդերացիաների ընտանիքը համալրվեց ևս մեկով. սեպտեմբերի 18-ին իր «ծննդյան վկայականը» ստացավ «Հայկական Սինդո-րյու կարատեի» ֆեդերացիան: Կարատեն, լինելով արևելյան մարտարվեստ, շռայլորեն ներկայացված է մեր հանրապետությունում, և առաջին հայացքից թվում է՝ արտառոց չպետք է համարել ևս մեկ մարտաոճի ծնունդը: Սակայն չշտապենք: Փաստն իրականում ավելի քան ուշադրության արժանի է, քանի որ խոսքը մարտարվեստների համաշխարհային 3-րդ փառատոնի ժամանակ (2008 թ. ապրիլ), Ճապոնիայում, որպես հայկական մարտաոճ ճանաչված մարտարվեստի մասին է: Մարտաոճի ստեղծող ՀԵՆՐԻԿ ՇԱՀԲԱԶՅԱՆԻ խոսքերով՝ «հայկական հոգուց մղված մարտաոճ է, հայկական հոգևոր մարտարվեստի ուղի»: Իսկապես պատվաբեր է ճապոնական դպրոցի կողքին կարատեի հայկական դպրոց ստեղծելը: Ընդ որում` մարտարվեստների վերոնշյալ գարնանային փառատոնի ժամանակ մարզադահլիճում հենց այդպես էլ հայտարարվել է. «Armenian Karate».
Սույն փաստն է՛լ ավելի է արժևորվում, քանի որ Հենրիկ Շահբազյանն այդ հիմնադիր քայլին դիմել է Ճապոնիայի կայսերական պալատի անդամ, ճանաչված վարպետ Կիտանո Տակաոյի առաջարկությամբ:
Ոչինչ ոչնչից չի ստեղծվում: 2000 թվականից Հենրիկ Շահբազյանը ղեկավարում է «ԿԵՆՊՈ» բուժամարզական արվեստագիտական ակումբը, որի նշանաբանն է. «Ինքնասանձահարումով դեպի կատարելության ուղի», և որի հիմքի վրա էլ ստեղծվել են նոր մարտաոճն ու նոր ֆեդերացիան:
Մեր թղթակիցը հանդիպեց Հենրիկ Շահբազյանի հետ և զրուցեց նորաստեղծ հայկական մարտաոճի, «ԿԵՆՊՈ» ակումբի և հարակից այլ հարցերի շուրջ:
-Պարոն Շահբազյան, նախ ներկայացեք, խնդրեմ, մեր ընթերցողին, պատմեք Ձեր մասին:
-Ծնվել եմ 1950 թ. փետրվարի 14-ին՝ Երևանում, Զանգվի ձորում, ջրի ափի քարանձավներից մեկում «ապաստանած» գետնափոր տնակում: (Ի դեպ, ամրակազմ և առաքինի իմ զրուցակիցն այսօր ընտանյոք հանդերձ ապրում է փոքրիկ հողամասում կառուցած հյուղակում - Գ. Մ.): Մշեցու գենից եմ սերված: Հայրս քարեղեն, քարագործ, ուժեղ մարդ էր: Ես էլ մանկուց իմ մեջ միշտ ուժ եմ զգացել: Անկեղծ ասած, երբեք դեպի մարտարվեստը հակում չեմ ունեցել, չնայած ժամանակի ընթացքում հրապուրվեցի սամբո մարզաձևով, հետո անգլիական բռնցքամարտով: Այնուհետև եկավ կարատեի ժամանակաշրջանը կամ մոդան, երբ բոլորը` մեծից փոքր, տարվեցին այդ մարզաձևով: Այս ամենի մեջ ես վտանգավոր բան էի տեսնում` բուդդայական ինչ-որ մի բան, որն անպայման մեզ կշեղեր քրիստոնեությունից, մեր դավանանքից, որը դեռ մանկուց իմ մեծերն իմ մեջ սերմանել էին: Ինձ համար վճռորոշ եղավ հանդիպումը մի հույն մարզչի հետ, որը մասնագիտությամբ բժիշկ էր` նյարդահոգեբան: Շատ հզոր անձնավորություն էր: Տեսնելով իմ մտահոգությունը՝ նա փորձեց ինձ ուղղորդել դեպի մարտարվեստը, հուշելով, որ ես կարող եմ այդ ճանապարհը ճիշտ տանել: Իսկ դրա համար անհրաժեշտ էր, որ այդ ճանապարհն ինքս ճիշտ ընկալեի և հասկանայի: Չեմ թաքցնում, շատ արագ մեծ թռիչքներով արդյունքների հասա: Մասնավորապես, այսօր ճապոնական երկու դպրոցների 5-րդ դան ունեմ և այժմ աշխատում եմ 6-րդի վրա:
-Հենրիկ Շահբազյանը և նրա աշակերտները մշտապես իրենց կրծքին փայտե խաչ են կրում: Քրիստոնեական խաչը Ձեզ վրա էր նաև ռազմի դաշտո՞ւմ, երբ Դուք, Ձեր իսկ խոսքերով, գտնվում էիք կրակի տակ:
-Պատերազմի մասին խոսելիս ես միշտ խորապես տխրում եմ, որովհետև մեր օջախից սիգապանծ տղաներ ենք կորցրել` եղբորս և քրոջս որդիներին` Վալիկոյին ու Վալերիին: Այո, խաչն ինձ վրա էր, և, լինելով քրիստոնյա, երբեք չեմ փորձել սպանել թշնամուն` նրա միջի մարդուն: Սա է իմ մարտարվեստի ճանապարհը, իմ անձնական դպրոցի ճանապարհը. «Ոչնչացնել ագրեսորի ներսի ագրեսիան, ոչ թե ագրեսորին»:
-Մինչև կարատեի հայկական մարտաոճն ստեղծելը, դեռևս 2000 թ., Դուք հիմնել էիք «ԿԵՆՊՈ» բուժամարզական արվեստագիտական ակումբը, որը, ի դեպ, շատ խորիմաստ խորհրդանիշ ունի: Նշանաբանն էլ բավական ուղղորդող է՝ «Ինքնասանձահարումով դեպի կատարելության ուղի»:
-Սկզբում հենց խորհրդանիշի մասին էլ կպատմեմ և, համոզված եմ, այդպիսով շատ հարցերի կպատասխանեմ: Դա մի շրջանագիծ է, որը խորհրդանշում է երկրագունդը: Բաժանված է երկու մասի. վերևում լույսն է, ներքևում` մութը, մեղավոր հատվածը: Միջին հատվածում մարդն է, որը նստել է գազանի մեջքին և խոհուն ու խաղաղ հայացքով պատռում է գազանի երախը: Գազանը ֆիզիկական ուժով, բնականաբար, մի քանի անգամ գերազանցում է մարդուն, սակայն վերջինս իր հետ խաչ ունի և, վստահելով Տիրոջ զորությանը, հաստատակամորեն պատռում է գազանի երախը: Մի կարևոր հանգամանք նշեմ. և՛ մարդը, և՛ գազանը մենք ենք: Գազանը խորհրդանշում է մեր միջի ամենաահավոր հատկանիշները: Ըստ էության, մարդը պատռում է ինքն իր երախը, նա ինքնասանձահարման, ինքնախարազանման, ապաշխարանքի գործընթացի մեջ է: Ոչ ոք քեզ չի կարող բուժել, եթե ինքդ քեզ չհաղթես: Չպետք է սպասել, որ մեկ ուրիշը դա անի քո փոխարեն:
-Ակումբը կոչվում է բուժամարզական արվեստագիտական…
-Նախ ասեմ` ինչու արվեստագիտական: Բանն այն է, որ յուրաքանչյուր մարդու մեջ ես ձգտում եմ աստիճանաբար հայտնաբերել արվեստագիտական հատկանիշներ (երաժշտի, բանաստեղծի, նկարչի և այլն) և դրանք զարգացնել: Ընդ որում, բուժամարզական ճանապարհն աստիճանաբար պետք է անցնել: Մենք, նախ, բուժական ընթացք ենք անցկացնում, վերակարգավորում ենք հոգին ու ֆիզիկական հատվածը, այնուհետև զգուշությամբ անցում ենք կատարում դեպի մարզական հատվածը: Այստեղ խորագիտական մոտեցում պետք է ցուցաբերել. այսինքն՝ պետք է հաշվի առնել մարդու մարմնական և հոգեբանական կառուցվածքը, սոցիալական վիճակը, տարիքը, նյարդային տեսակը, այնուհետև ընտրել մարզման ոճը: Շեշտեմ, որ մարզումների արդյունքում մենք ապաքինում ենք տարեց հիվանդ կանանց ու տղամարդկանց, շնորհիվ մեր մեթոդի կարողանում ենք նրանց շատ արագ հետ բերել դեպի երիտասարդություն, և նրանք տոկունություն են դրսևորում: Ի դեպ, անցած տարի այս մասին ես պատմեցի վարպետ Կիտանո Տակաոյին, երբ Ճապոնիայում մեր փոքրիկ խմբով հյուընկալվել էինք նրա մոտ: Այնտեղ հանդիպեցինք մի ուշագրավ ճապոնուհու, որը տարիքի հեռու գնացած վիճակի պարագայում չափազանց երիտասարդ կենսաբանական տարիք ուներ: Ասել է թե` բավական կայտառ էր և ուժեղ: «75 տարեկան է այս 25 տարեկան աղջիկը», - ներկայացրեց Կիտանո վարպետը: Այդ պահին ես մի տեսակ խանդի զգացում ունեցա, որ 75 տարեկանում այդ կինն այդքան կենսախինդ է, իսկ մեզ մոտ 25 տարեկանում կանայք կարող են արդեն 75 տարեկանի հոգեբանությամբ ապրել: Սիրտս ցավում է դրա համար: Հայուհին պետք է ավելի հզոր լինի:
-Պարոն Շահբազյան, բավական հետաքրքիր թեմաների շուրջ ենք զրուցում: Իսկ այժմ եկեք անդրադառնանք կարատեի հայկական մարտաոճի ստեղծմանը:
-Սիրով: Նախ՝ կցանկանայի պարզաբանել, որ ես բնաբույժ եմ, լավ ուսումնասիրել եմ կենսաբանությունը, անցել եմ յոգայի բոլոր դպրոցները, լավ ճանաչում եմ մարմինը և գիտեմ` ինչպես ներազդել մարդու համապատասխան կետերի վրա: Իմ աշխատանքը հիմնականում այդ սկզբունքի վրա է հիմնված. ազդել հակառակորդի թույլ կետերի վրա: Բոլորը ձգտում են ճապոնական հնարքներով բարձր որակներ դրսևորել, իսկ մենք ներկայացնում ենք հայկական դպրոցը, որը բաղկացած է տարիների ընթացքում հաջողությամբ կիրառված հնարքներից: Ես դրանք միավորել եմ և հասկացել, որ այդ համալիրը կարելի է ձևավորել որպես հայկական հոգուց մղված մարտաոճ` հայկական կարատե: Այն հայի հոգուն բնորոշ ձև է: Այստեղ ոչ վախկոտն է նստած, ոչ էլ ագրեսորը: Այլ մարդուն մեծահոգաբար խաղաղեցնելու, հանգստացնելու, միջի ագրեսիան հանելու, չսպանելու գաղափարն է գերիշխում: Սա շատ նման է Կիտանո վարպետի դպրոցին, և նա, մատնանշելով մեր մարտաոճերի հոգեվիճակների, մտքերի բովանդակության նմանությունը, հորդորեց, որ մենք մեր մարտարվեստը Համաշխարհային փառատոնում ներկայացնենք որպես յուրօրինակ հայկական մարտաոճ: Փաստորեն, նա համոզվել էր, որ մեր մարտարվեստն ամբողջական է: Մեծ փութով և ոգևորությամբ լծվեցինք աշխատանքի, լավագույնս նախապատրաստվեցինք և գարնանը Ճապոնիայում տեղի ունեցած մարտարվեստների համաշխարհային 3-րդ փառատոնում կարողացանք շարժել աշխարհի բոլոր վարպետների հիացմունքը, արժանանալ նրանց գովեստի խոսքերին:
-Հայաստանի պատվիրակությունը փառատոնում ինչպիսի՞ արդյունքներ արձանագրեց:
-Մենք մեր փոքրիկ խմբով բարձր արդյունքներ ցույց տվեցինք, գավաթներ շահեցինք, արժանացանք պատվավոր տիտղոսների, հավաստագրեր ստացանք: Եվ ես հպարտ եմ, որ այնտեղ` Ծագող արևի երկրում, ամբողջ աշխարհն էր ծափահարում արևավառ Հայաստանին, հայկական դրոշին: Ինձ համար շատ կարևոր էր, որ հայի կերպարը ներկայացրինք ողջ աշխարհին, հայի ոգու ուժն ու տոկունությունը, նրա ֆիզիկական հզորությունը: Սեմինարի ժամանակ եղավ մի դիպված, որն աշխարհի տարբեր ծագերից ժամանած 700 մասնակիցների համար ավելին էր, քան հրաշքը: Ֆրանսիացի մարզիկներից մեկն անհաջող անկում կատարեց և մահացավ: Մինչ բոլորը շփոթված ու շվարած կանգնել էին, իսկ ճապոնացի բժիշկները մոտ 20 րոպե անընդհատ անարդյունք մերսումներ էին կատարում ու թթվածին էին տալիս, ես և իմ տղաները` Սարգիսս, Զավենս, Գրիգորս, գտնվելով 3 մետր հեռավորության վրա, սկսեցինք աղոթել ֆրանսիացի մարզիկի հոգու համար, և նա շուտով վերակենդանացավ: Ճիշտ է, մի պահ հետո նորից մահացավ, սակայն մենք` վստահ լինելով, որ մեր աղերսը տեղ կհասնի, Տերը նրան հետ կբերի, շարունակեցինք ծնկած աղոթել և կրկին վերակենդանացրինք մահացածին: Համադա Վարպետը, ով տեղի կուռքն էր համարվում և ինքն էլ էր հոգևոր ճանապարհի վրա հաստատվել, հասկացավ ու գնահատեց ամեն ինչ: Նա հրահանգ տվեց, որպեսզի բոլորը ոտքի կանգնեն, շարվեն (բնականաբար` դեմքով դեպի արևելք) և, երախտապարտ հայացքով սահելով մեր վրայով, հայտարարեց. «Ձեր աղոթքների միջոցով մահացածը հետ եկավ: Մենք բոլորս պետք է աղոթենք այդ մարդու հոգու համար»: Բոլորն աղոթեցին, շատերը խաչակնքվեցին, այդ թվում նաև՝ մարտային կանայք: Շուտով ապշահար ու շփոթված մթնոլորտը հօդս ցնդեց` իր տեղը զիջելով համընդհանուր խանդավառությանն ու ծափողջյուններին: Ձևավորված մթնոլորտն իմ երազած մարդկային հարաբերության որակն էր, երբ մարդիկ միմյանց նայելիս ժպտում ու ողջագուրվում են…
-Անշուշտ, բավական արտառոց և հուզիչ պատմություն է: Եվ, ընդհանրապես, մեր զրույցի ընթացքում Դուք մատնանշեցիք և հավաստեցիք ոչ միայն աղոթքի, այլ նաև անկեղծ հավատքի զորությունը: Հավանաբար նկատել եք` մեր մարզիկներից շատերը մրցասպարեզ մտնելուց առաջ ջերմեռանդորեն խաչակնքում են: Ի՞նչ եք կարծում, նրանք իրենց արդյունքները զգալիորեն չե՞ն բարելավի, եթե լիարժեք քրիստոնեական հավատքի գան կամ, Ձեր խոսքերով ասած, այդ խաչակնքումը խորագիտորեն անեն:
-Անշուշտ, սա հիմքերի հիմքն է: Եվ մենք այդ նպատակով ապագայում ակադեմիա հիմնելու մտադրություն ունենք:
-Ակադեմիան ի զորո՞ւ է կատարելու այդ առաքելությունը:
-Մենք արդեն վաղուց կատարում ենք այդ գործը: Անշուշտ, ակադեմիայի օգնությամբ, որը հնարավոր է կոչենք «Հոգևոր ուղղորդության կամ հոգեկրթության և մարմնակրթության ակադեմիա», ավելի համակարգված ու արդյունավետ կաշխատենք: Եվ, վերջին հաշվով, չպետք է մոռանալ, որ այս գեղեցիկ սիրո մոլորակն Աստված տվել է, որ բոլորս իրար սիրենք…
Զրուցեց Գևորգ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ